แนวคิดของพอพเพอร์

คาร์ล  พอพเพอร์[1] (Karl Popper  ค.ศ. ๑๙๐๒ – ๑๙๙๔) ไม่ได้เป็นสมาชิกชมรมเวียนนาโดยตรง แต่ก็พัวพันอย่างใกล้ชิด เขียนหนังสือ ตรรกะวิทยาเพื่อการค้นคว้า (The Logic of Discovery) สนับสนุนเจตนารมณ์ของชมรมเวียนนา  พอพเพอร์เห็นว่า ความรู้มีหลายขั้นและหลายประเภท ตั้งแต่ความรู้สามัญขึ้นไปจนถึงปรัชญา แต่ละระดับและแขนงต่างก็มีวิธีการที่เหมาะสมของตน และสามารถปรับปรุงวิธีหาความรู้ให้ดีขึ้นได้ ความรู้ความเป็นจริงจะต้องได้จากการประสานงานของวิธีการเหล่านี้ทั้งหมด โดยควรมีวิธีการของวิทยาศาสตร์เป็นพื้นฐานและเป็นมาตรการสุดท้ายชี้ขาดวิธีการอื่น ๆ ทั้งหมด

Continue reading “Karl Popper” →

word, the role of … in philosophy บทบาทของคำในปรัชญา

ผู้แต่ง :   สุดารัตน์  น้อยแรม

ผู้ปรับแก้ :  กีรติ  บุญเจือ

ภาษาเป็นสิ่งที่มนุษย์ในแต่ละสังคมกำหนดขึ้น เพื่อทำความเข้าใจตกลงกันระหว่างสมาชิกในกลุ่ม ดังนั้นการใช้ภาษาจึงต้องใช้ได้ตรงตามกำหนดของสังคม ไม่ว่าเป็นภาษาพูด ภาษาเขียน สัญลักษณ์ หรือ ภาษาสัญญาณ หากสิ่งใดผิดแปลกไปจากข้อตกลง การสื่อสารก็จะหยุดชะงักล่าช้าลง ไม่เป็นไปตามเจตนาหรือไม่สามารถสื่อสารได้ ภาษา คือ เครื่องหมายที่มนุษย์และกลุ่มชนกำหนดขึ้นอย่างมีระบบ กฎเกณฑ์ มนุษย์สร้างภาษาขึ้นมาเพื่อใช้ติดต่อสื่อสารในชีวิตประจำวัน และสื่อที่สำคัญที่สุด ใช้กันแพร่หลายมากที่สุด คือ ภาษาพูด

ภาษาของมนุษย์ไม่ว่าชนชาติใด ภาษาใด จะต้องมีลักษณะสำคัญที่เป็นของคู่กัน คือ มีหน่วยเสียง (Phoneme) และหน่วยคำ (Morpheme) โดยหน่วยเสียงเป็นหน่วยที่ย่อยที่สุดของภาษาและเมื่อนำหน่วยเสียงมารวมกันเป็นกลุ่มจะเรียกว่า “พยางค์” และกลุ่มของหน่วยเสียงที่เล็กที่สุดที่มีความหมายเรียกว่า “หน่วยคำ” การกำหนดเสียงเป็นสัญลักษณ์ใช้สื่อความหมายนี้เป็นสิ่งสมมติของแต่ละภาษา การที่เสียงหนึ่งมีความหมายอย่างหนึ่งเป็นเรื่องของการตกลงยอมรับกันของแต่ละกลุ่ม ด้วยเหตุผลที่ว่า ผู้ใช้ภาษาต่างกลุ่มต่างความคิด จึงได้สมมติเสียงใช้แทนความหมายต่างกัน ความแตกต่างกันดังกล่าว เป็นความแตกต่างทางวัฒนธรรม เช่นเดียวกับการทำความเคารพ ความเชื่อปรัชญา

ในคำภาษาไทยมีคำอยู่จำนวนมากที่เสียงกับความหมายเป็นสิ่งที่เป็นเหตุเป็นผลกัน คือ เสียง ๆ หนึ่ง มักจะใช้สื่อความหมายได้ในลักษณะหนึ่ง หรืออาจกล่าวได้ว่า เพื่อจะสื่อความหมายในลักษณะหนึ่ง ผู้ใช้ภาษามักจะเลือกใช้คำที่มีเสียงอย่างหนึ่ง เมื่อจะสื่อความหมายในอีกลักษณะหนึ่ง ก็จะเลือกใช้เสียงอีกเสียงหนึ่ง ตัวอย่างเช่น เสียงพยัญชนะนาสิก น, ม มักสื่อความหมายที่บ่งบอกความรู้สึกนุ่มนวล ละมุนละไม ค่อยเป็นค่อยไป เช่น คำว่า นุ่ม นุ่น แนบ ละไม ละม้าย ฯลฯ แต่เสียงพยัญชนะระเบิด บ, ป, พ มักให้ความรู้สึกแข็งกระด้างหรือสัมผัสที่เกิดจากการปะทะที่หนักและเกิดเสียงดัง เช่นคำว่า สะบัด ปุบปับ พึ่บพั่บ เพียะ ฯลฯ ส่วนเสียงพยัญชนะเสียดแทรก ซ มักใช้ในคำที่บ่งบอกความหมายถึงการเคลื่อนไหวอย่างมีการเสียดสีหรือซึมแทรก เช่น ซัด ซ่า กระเซ็น เป็นต้น เสียงที่ประกอบขึ้นเป็นกลุ่มที่เรียกว่า คำ จะมีความหมายมากน้อยต่างกัน บางคำสำคัญอยู่ที่พยัญชนะต้น   บางคำก็ต้องพิจารณาเสียงสระ เสียงพยัญชนะท้าย และเสียงวรรณยุกต์ประกอบด้วย

นอกจากเสียงพยัญชนะแล้ว เสียงสระสั้นหรือยาว ก็อาจมีผลต่อการสร้างความรู้สึกได้เช่นกัน โดยที่เสียงสระสั้นจะให้ความรู้สึก เร่งเร้า ฉับไว ทำให้นึกถึงการเคลื่อนไหว เลื่อนลอย ในช่วงสั้นถี่ เช่น ลิ่ว ขวับ ระริก ฯลฯ ส่วนเสียงสระยาวให้ความรู้สึก ยืดยาด เนิบนาบ หรือหนักหน่วง เยิ่นเย้อ แช่มช้า เช่น เคว้งคว้าง เยื้อง ย่าง ฯลฯ ซึ่งตามปรากฏการณ์ทางภาษาดังกล่าว ไม่สามารถนำมาสรุปเป็นทฤษฎีแน่นอนตายตัวได้เหมือนกับสูตรคณิตศาสตร์ หรือสูตรปฏิกิริยาทางเคมีเป็นเพียงแต่ข้อสังเกตเท่านั้น แต่ถ้ากล่าวว่า เสียงกับความหมายไม่มีความสัมพันธ์กันเลย หากพิจารณาในแง่ของวรรณศิลป์ จะด้วยเหตุผลใดก็ตามที่ทำให้ผู้ประพันธ์เลือกเฟ้นพิจารณาชนิดของคำประพันธ์ ซึ่งแตกต่างกันที่ฉันทลักษณ์ เพื่อนำมาแต่งให้เหมาะสมกับวัตถุประสงค์เพราะคำประพันธ์แต่ละประเภท  ถูกกำหนดขึ้นมาให้เอื้อต่อผลสำเร็จของการสื่อสารที่แตกต่างกัน

การเลือกใช้คำให้ตรงกับความคิดในการสื่อสาร ทุกระบบจำเป็นต้องใช้ “ถ้อยคำ” ถ้าผู้สื่อสารมีความสามารถในการใช้ถ้อยคำ เช่น รู้จักความหมายของคำ รู้จักเลือกใช้ถ้อยคำ ก็จะทำให้การสื่อสารไม่เกิดปัญหาหรือไม่มีอุปสรรค ในทางตรงกันข้าม ถ้าผู้สื่อสารไม่เข้าใจความหมายของคำอย่างถ่องแท้ หรือไม่รู้จักเลือกสรรถ้อยคำให้เหมาะสมกับบุคคล กาลเทศะ การสื่อสารย่อมมีอุปสรรค การสื่อสารในชีวิตประจำวันต้องใช้คำ กลุ่มคำหรือประโยค เพื่อถ่ายทอดความรู้ความคิด ความรู้สึกให้ผู้อื่นทราบ คำไทยมีความหมายตรงตามตัวอักษรเรียกว่าความหมายนัยตรง แต่คำไทยคำเดียวนั้นมีหลายความหมาย คำจะมีความหมายอย่างไรขึ้นกับคำนั้นอยู่ในตำแหน่งใดของประโยคด้วย และบริบทหรือข้อความที่แวดล้อมเป็นตัวกำหนดความหมาย ซึ่งอาจจะเป็นความหมายโดยนัย หรือความหมายแฝง ที่ปรากฏในรูปของสำนวนโวหาร นอกจากนี้คำไทยยังมีคำที่มีเสียงหรือความหมายใกล้เคียงกันหรือคล้ายคลึงกัน ดังนั้น จะต้องรู้ความหมายของคำและรู้จักเลือกใช้ถ้อยคำให้เหมาะสมกับบุคคลและกาลเทศะด้วย การสื่อสารจึงจะสัมฤทธิ์ผล

Pavlov on theory of free will ทฤษฎีเจตจำนงเสรีของปัพลอฝ

ผู้แต่ง : รวิช ตาแก้ว
ผู้ปรับแก้ : กีรติ บุญเจือ

ปัญหาเรื่อง อำเภอใจ (free will) หรือการเลือกเสรี (free choice) ซึ่งเป็นปรากฏการณ์เด่นชัดในมนุษย์ สสารนิยมก็พยายามจะปฏิเสธว่าไม่มีจริง คนเราคิดไปเองว่ามี แต่ความจริงไม่มีอำเภอใจหรือการเลือกเสรีแต่ประการใด ทุกอย่างเดินตามกฎเกณฑ์กลศาสตร์ ก็เท่านั้น แต่ซับซ้อนยิ่งนักเหมือนขนนกที่ถูกลมพัดฉวัดเฉวียนในอากาศ ถ้ามันคิดได้มันคงคิดว่ามันฉวัดเฉวียนอย่างเสรี แต่ความจริงมันเดินตามกฎกลศาสตร์ตลอดเวลา โดยมันไม่เข้าใจ

การที่สิ่งเร้ามีอยู่อย่างสลับซับซ้อนนี่เอง ทำให้ผู้รู้เท่าไม่ถึงการณ์เชื่อว่าตนมีอำเภอใจหรือการเลือกเสรี ดังปรากฏว่าบางครั้ง มนุษย์เราเกิดมีความคิดขึ้นมาโดยหาสิ่งเร้า (stimulus) ไม่ได้ชัดเจน ปัญหานี้สสารนิยมแก้ด้วยกฎการเร้า-ตอบสนอง (stimulus-response) โดยแยกสิ่งเร้าออกเป็นสิ่งเร้าภายนอกกับสิ่งเร้าภายใน สิ่งเร้าภายในยังอาจแบ่งออกเป็นสิ่งเร้าในปัจจุบันและสิ่งเร้าค้าง ดังนี้

สิ่งเร้าภายนอก เช่น สุนัขเห็นอาหาร (เร้าภายนอก) เกิดน้ำลายไหล (ตอบสนอง)

สิ่งเร้าภายในปัจจุบัน เห็นได้จากการที่พัฟลอฟ (Ivan Pavlov 1849-1936) ทดลองให้อาหารสุนัข ทุกครั้งก็สั่นกระดิ่งให้ได้ยินด้วย จนสุนัขชิน วันหนึ่งถึงเวลาอาหารก็สั่นกระดิ่งเฉย ๆ โดยไม่มีอาหาร สุนัขจะน้ำลายไหล เพราะได้ยินเสียงกระดิ่ง (เป็นสิ่งกระตุ้นประสาทหูจากภายนอกแต่ไม่มีอาการที่ควรมีควบคู่กันและเป็นสิ่งเร้าน้ำลายโดยตรง) เห็นภาพอาหารในจินตนาการ (สิ่งเร้าภายใน) เกิดน้ำลายไหล (ตอบสนอง) เป็นต้น
สิ่งเร้าภายในค้าง เช่น เวลาเราหิวข้าว นึกถึงไก่ย่างที่เคยรับประทานอร่อย ๆ (สิ่งเร้าภายในค้างอยู่ในความทรงจำ) เกิดน้ำลายไหล อาจจะเป็นอารมณ์ค้างที่ฝังอยู่ในจิตใต้สำนึกก็ได้ เช่น นักศึกษาที่ถูกคุณพ่อคุณแม่ดุมาแต่เช้า มาถึงมหาวิทยาลัยมีอารมณ์หงุดหงิดหัวเสียกับเพื่อนๆ เป็นต้น

การตัดสินใจแต่ละครั้งมักจะมีสาเหตุมาจากสิ่งเร้าซับซ้อน คือไม่ใช่เกิดจากสิ่งเร้าประเภทใดประเภทหนึ่งดังอธิบายมา แต่อาจจะหลายประเภทช่วยกันเร้า กลายเป็นสิ่งเร้าซับซ้อน กระตุ้นระบบประสาทซึ่งเป็นกลไกซับซ้อนขึ้นไปอีก กว่าจะเกิดการตอบสนองออกมาแต่ละครั้งได้ ก็ทำให้สับสนมองไม่ออกว่าสิ่งใดทำการในครั้งนั้นกันแน่ในทางทฤษฎีก็กล่าวได้ว่าหากมีสิ่งเร้าหลายอย่างทำงานร่วมกัน ก็ให้เอาสิ่งเร้าประเภทดึงดูด (attractive) รวมกัน และเอาสิ่งเร้าที่ผลัก (repulsive) รวมกัน หักลบกันแล้วทางใดมากกว่าก็หันไปทางนั้นโดยจำเป็น

ในเมื่อการเร้า-ตอบสนองเดินตามกฎเกณฑ์กลศาสตร์ การตัดสินใจของเราจึงเป็นของที่เกิดขึ้นโดยจำเป็น ไม่มีทางเลือก มีสิ่งเร้าก็ต้องมีการตอบสนอง จะตอบสนองอย่างไรก็ต้องแล้วแต่สิ่งเร้า คือ เร้าอย่างไร เข้ากฎไหน การตอบสนองก็ต้องออกมาอย่างนั้นโดยจำเป็น เหมือนน้ำตามกฎการดึงดูดของโลกจะต้องไหลลงสู่ที่ต่ำเสมอ เว้นแต่จะมีกฎอื่นที่สามารถเอาชนะแรงดึงดูดได้ เช่น น้ำกลายเป็นไอ อาศัยกฎการขยายตัวของก๊าชสามารถพาตัวขึ้นสูงได้ เพราะเบากว่าอากาศธรรมดา เช่นนี้เรียกว่าเดินตามกฎกลศาสตร์ คือในสภาพปกติ ถ้ามีเหตุการณ์หนึ่งเกิดขึ้น เหตุการณ์อีกอย่างหนึ่งจะเกิดขึ้นตามโดยไม่มีข้อแม้

Locke on ideas ลัคว่าด้วยมโนคติ
ผู้แต่ง : เอนก สุวรรณบัณฑิต
ผู้ปรับแก้ : กีรติ บุญเจือ

มโนคติเกิดที่ปัญญาและอยู่ในปัญญา แต่ทว่าดังได้กล่าวมาแล้วว่าคนเราเกิดมาปัญญาว่างเปล่า ไม่มีมโนคติใด ๆ ติดมาแต่เกิดเลย มีแต่ความสามารถทำการและทำการเหมือนกันทุกคน คือความสามารถสร้างมโนคติโดยรับข้อมูลจากประสบการณ์ “ไม่มีอะไรในปัญหาที่ไม่มาจากประสาทสัมผัส” (There is nothing in the intellect which was not previously in the sense)

ประสบการณ์มี 2 แห่ง คือ ประสบการณ์ภายนอกและประสบการณ์ภายใน

• ประสบการณ์ภายนอก เกิดที่อายตนะภายนอกซึ่งมี 5 ประการ เมื่อส่งไปถึงปัญญา ปัญญาจะสร้างมโนคติเชิงเดี่ยว ถ้าใช้ผัสสะแต่ละอย่างหาประสบการณ์ จะได้มโนคติของสี เสียง กลิ่น รส สัมผัส ถ้าใช้ผัสสะหลายประการช่วยกัน จะได้มโนคติประเภทความเคลื่อนไหว อวกาศ เวลา รูปร่าง การเคลื่อน การอยู่นิ่ง รวมเรียกว่ามโนคติของผัสสะ (ideas of sensation)
• ประสบการณ์ภายใน เกิดที่อายตนะภายใน เมื่อส่งไปถึงปัญญา ปัญญาจะสร้างมโนคติประเภทความจำ ความคิด ความอยาก อารมณ์ เรียกว่ามโนคติตรึกตรอง (ideas of reflection) บางทีอายตนะภายนอกร่วมส่งข้อมูลด้วย ปัญญาจะผสมผสานกันสร้างมโนคติประเภทความสุข-ความทุกข์ มีพลัง มีอยู่ เอกภาพ การสืบเนื่อง การล่วงเวลา ซึ่งอนุโลมให้เป็นมโนคติประเภทตรึกตรองด้วย ลัคกล่าวถึงการตรึกตรองไว้ว่า “อีกบ่อเกิดหนึ่งที่ประสบการณ์นำไปสู่การสร้างมโนคติได้แก่ การรับรู้การทำงานของปัญญาของเราเองในขณะที่ปัญญาทำการสร้างมโนคติ เมื่อวิญญาณของเราตรึกตรองและพิจารณาการทำงานของปัญญาก็ทำให้เกิดมโนคติอีกชุดหนึ่งซึ่งประสบการณ์ภายนอกไม่สามารถทำให้เกิดขึ้นมาได้ มโนคติจากประสบการณ์ภายในดังกล่าวได้แก่ มโนคติของการรับรู้ การคิด การสงสัย การเชื่อ การใช้เหตุผล การรู้ การอยาก และการกระทำอื่น ๆ ของปัญญาของเราเอง”

มโนคติที่เกิดโดยตรง ทั้งจากอายตนะภายนอกและภายใน จะมีลักษณะเป็นมโนคติเชิงเดี่ยว (simple ideas) ทั้งสิ้น ปัญญามีสมรรถนะทำการต่อไปโดยเอามโนคติเชิงเดี่ยวมารวมกันบ้าง เปรียบเทียบกันบ้าง จะได้มโนคติเชิงซ้อน (complex ideas) ซึ่งมี 3 ประเภทคือมโนคติของอัญรูป มโนคติของสาระ และมโนคติของความสัมพันธ์ นอกจากนั้นปัญญายังอาจจะทำการถอด (abstraction) จากส่วนที่เป็นเรื่องเฉพาะตัว ได้มโนคติสากล (universal ideas)