ผศ.(พิเศษ) ดร.เอนก สุวรรณบัณฑิต
เมื่อปรารถถึงความเป็นจริงของโลกในทางปรัชญามีหลักการ 2 อย่างที่มักจะเข้าใจว่าเหมือนกัน แต่ก็แตกต่างกัน นั่นคือ เอกภาพในความหลากหลาย (unity in diversity) และ ความหลากหลายในเอกภาพ (diversity in unity) ซึ่งกระแสของโลกปัจจุบันมุ่งไปที่เอกภาพในความหลากหลาย ด้วยเห็นว่า ความเป็นจริงต่างๆ ของโลกและสังคมโลกปรากฎความหลากหลาย จึงต้องกำกับหรือเน้นย้ำความเป็นเอกภาพเพื่อไม่ให้เกิดความแตกต่างจนนำไปสู่ความขัดแย้ง
Continue reading “diversity in unity”
ผศ.(พิเศษ) ดร.เอนก สุวรรณบัณฑิต
…
altruism บัญญัติศัพท์ไว้ว่าเป็น “ปรัตถนิยม” บ้างก็ว่า “อัญญนิยม” โดยถือเป็นทฤษฎีทางจริยศาสตร์ที่สำคัญ โดยมีภววิทยาจากทวินิยม เน้น กายและจิต โดยเห็นว่า มนุษย์มีความเห็นแก่ตน มีโลกทรรศนะวางอยู่บนตนเอง (I-centered, Self-centered) อะไรที่เป็นประโยชน์แก่ตนถือว่า ถูกต้อง ดี อะไรที่ไม่เป็นประโยชน์แก่ตนถือว่า ผิด ไม่ดี ทั้งนี้ หากเห็นแก่ตนเป็นสำคัญจนเข้าขั้นเห็นแก่ตัว เรียกว่า egoism (อัตนิยม) หากเห็นแก่ตนโดยทำให้ผู้อื่นและส่วนรวมดีด้วย เรียกว่า altruism (ปรัตถนิยม) ทั้งนี้ altruism เป็นศัพท์ใหม่ที่ใช้โดย Auguste Comte (1798-1857) จากคำว่า altrui (of/to the other) ซึ่งมีรากลาตินว่า alteri, alter (other) เพื่อใช้ในความหมายถึง ความไม่เห็นแก่ตัว (unselfishness) และการอุทิศตนเพื่อความสวัสดีของผู้อื่น (welfare of others)
Continue reading “Altruism การเอาใจเขามาใส่ใจเรา”
พระครูโอภาสสราธิคุณ (ชาตรี อาสโภ)
พระพุทธศาสนาเกิดขึ้นบนความเพียรพยายามที่จะแก้ปัญหาของสังคมที่กำลังเปลี่ยนแปลงของยุคพุทธกาล เมื่อศาสนาพุทธและพระสงฆ์ได้เข้ามาเป็นส่วนสำคัญส่วนหนึ่งของสังคมไทยมาตั้งแต่สมัยโบราณจนถึงปัจจุบัน และที่สำคัญก็คือ คำสอนในศาสนาพุทธได้ทำหน้าที่กล่อมเกลาในทางสังคม สร้างค่านิยมและแบบอย่างของพฤติกรรมให้กับคนในสังคม โดยมีธรรมของผู้ครองเรือน เช่น การรักษาความสุขในครอบครัว ความสัมพันธ์ในครอบครัว การประกอบธุรกิจค้าขาย ซึ่งทั้งหลายทั้งปวงนี้ก็มีอยู่ในคำสอนของพระพุทธศาสนา จึงควรที่จะให้วัดได้ตระหนักตนและมีบทบาทในการสอนหลักพุทธปรัชญาแก่พุทธบริษัทในการดำรงชีวิตในสมดุล มีความสงบสุขและมีปัญญาในการแก้ไขปัญหาต่างๆ ทุกระดับ ซึ่งหากยิ่งเข้าใจการเปลี่ยนแปลงทางสังคม หลักการปกครองแห่งรัฐ และหลักปรัชญาได้อย่างเพียงพอ ก็ย่อมจะมีส่วนสำคัญในการชี้นำสังคมในปัจจุบันอีกด้วย
Continue reading “ธรรมาภิบาลกับบทบาทการสอนธรรมะของวัด”
นายเจตนิพัทธ์ พิธิยานุวัฒน์
…
ปัจจุบันนี้ มีบางคนเข้าใจ อุเบกขา ด้วยภาษาสามัญ โดยแปล อุเบกขาว่า วางเฉย นิ่งเฉย เพ่งเฉย หรือนิ่งอยู่เฉย ๆ จึงทำให้เข้าใจความหมายของอุเบกขาตามการแปลความนั้น นั่นคือ มองอุเบกขาและธรรมที่มีอุเบกขาเข้าไปเกี่ยวข้องว่า เป็นส่วนที่ทำอะไรไม่ได้ ได้แต่นิ่งเฉย ไม่ปรากฏผลใด ๆ ทำให้เกิดทรรศนะในทางลบกับหลักอุเบกขา นัยแห่งปัญหาต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับหลักธรรมเรื่องอุเบกขาจึงมีดังนี้
1. ปัญหาเกี่ยวกับความเข้าใจเรื่องอุเบกขาธรรมผิด ส่งผลให้เกิดการปฏิบัติที่ไม่ถูกต้องตามมา พุทธศาสนิกชนส่วนหนึ่ง ยังปฏิบัติอุเบกขาธรรม ไม่สอดคล้องกับความหมายที่แท้จริงตามหลักของพระพุทธศาสนา เมื่อเข้าใจและตีความหมายผิด จึงส่งผลให้ปฏิบัติกันอย่างผิดๆ
2. ปัญหาเกี่ยวกับความเข้าใจเรื่องอุเบกขาธรรมถูกต้อง แต่ก็ละเว้นที่จะปฏิบัติ โดยในประเด็นนี้ พุทธศาสนิกชนมักจะคิดว่าเป็นหน้าที่โดยตรงของพระสงฆ์เท่านั้นที่จะสามารถปฏิบัติอุเบกขาธรรมได้
Continue reading “ปัญหาเกี่ยวกับอุเบกขาและการตีความ”
ผศ.(พิเศษ) ดร.เอนก สุวรรณบัณฑิต
…
เมื่อเราสนใจความเป็นอยู่ของสรรพสิ่ง เราย่อมต้องเริ่มจากการมีอยู่ของสิ่งนั้น การมีอยู่แรกสุด คือ 1 (one) การมีอยู่แรกสุดนี้ สิ่งที่มีอยู่นี้ถือเป็น การมีอยู่เริ่มต้นของสิ่งอื่น ถ้าไม่มีสิ่งแรกย่อมไม่มีสอง สาม สี่ได้ สำหรับสิ่งแรกสิ่งที่เราจะรู้ได้มีเพียง สารัตถะ (substance: essence) อันเป็นเนื้อแท้ของสิ่งนั้น เราไม่สามารถรู้อะไรได้มากกว่านั้น
แต่เมื่อมี 2 สิ่ง เราสามารถเปรียบเทียบได้ว่า สิ่งนั้นเหมือนหรือต่างจากสิ่งเดิม ถ้าเหมือนกันก็เป็นพวกเดียวกัน (sameness) ถ้าต่างกันก็เป็นสิ่งใหม่ อะไรที่ต่างกัน (difference) สิ่งนั้นก็ได้แก่ ปริมาณ (quantity) คุณภาพ (quality) รูปร่าง (shape) และสภาวะมี (condition) และเมื่อมี 2 สิ่ง ก็จะมีระยะระหว่างกัน เราจึงต้องระบุตำแหน่ง (place) ของแต่ละสิ่ง และต้องถามอีกว่า อะไรมาก่อนกัน (time) เพื่อชี้ว่าอะไรคือ สิ่ง 1 อะไรคือ สิ่ง 2 เพื่อไม่ให้สับสน
หลังจากนั้นหากมีสิ่งที่ 3 เราต้องตัดสินใจว่าสิ่งที่ 3 นี้ เหมือนสิ่ง 1 หรือ สิ่ง 2 หรือ ไม่เหมือนเลย เป็นสิ่งใหม่ เป็นสิ่ง 3 หากเป็นสิ่ง 3 ตรงนี้จะทำให้เกิดเป็นลำดับความสัมพันธ์ (relative) ว่าสิ่ง 3 นี้ใกล้เคียงกับ 1 หรือ 2 มากกว่ากัน เป็นเรื่องของพวก (group) เป็นการแบ่งกลุ่ม เมื่อมีกลุ่มเช่นนี้ก็จะต้องดูว่า 3 มีผลอะไรกับ 1 และ 2 ด้วย (affection) หลังจากนั้น ไม่ว่าจะมี 4, 5 หรือ 6 หรือเท่าไรเกิดขึ้น ก็ใช้หลักเดียวกันกับการพิจารณา 1-2-3 นี้
Continue reading “From One2Three to EOCR knowledge system”
พ.อ. ดร. ไชยเดช แก่นแก้ว
…
การพัฒนาคุณภาพชีวิตเป็นหัวข้อที่สำคัญสำหรับโลกในปัจจุบัน และหลายภาคส่วนมองว่า การพัฒนาคุณภาพชีวิตมีอยู่แล้วในพุทธปรัชญา ทั้งนี้ แนวความคิดการดำรงชีวิตในวิถีพุทธสำหรับปุถุชนเน้น 1) การมองเข้ามาในตัวตนอย่างใคร่ครวญตามหลักปฏิจจสมุปบาทและ 2) มองออกนอกตัวตนเพื่อทำความเข้าใจบุคคลประเภทต่าง ๆ ที่เราต้องเกี่ยวข้องสัมพันธ์หรือทิศหก และสังคมเพื่อสร้างความสัมพันธ์ที่เกื้อกูลกับธรรมชาติ ซึ่งเป็นแนวทางในการพัฒนาคุณภาพชีวิตโดยเนื้อแท้ Continue reading “การพัฒนาคุณภาพชีวิตกับพุทธปรัชญา”
พ.ท.หญิง ดร.สุดารัตน์ น้อยแรม
….
ภาวะความเป็นอยู่ตามที่อภิปรัชญาสอน นักหลังนวยุควิพากย์ว่าเป็นเพียงจินตนาการ ความเพ้อฝัน เป็นอภิเรื่องเล่า (meta-narrative) เป็นเรื่องเหลวไหล นักคิดกลุ่มรื้อถอนนิยม (deconstructionism) จะหยุดอยู่ตรงนี้ แต่นักคิดกลุ่มรื้อสร้างใหม่นิยม (reconstructionism) จะดำเนินการสร้างใหม่ โดยเสนอว่าความเป็นจริงใหม่ที่ควรสนใจศึกษาแทนอภิปรัชญาเดิม ญาณปรัชญาของหลังนวยุคคือการใช้วิจารณญาณและอรรถปริวรรต ชี้ถึงความเป็นความจริงที่อยู่ใกล้ตัวและถูกมองข้ามว่าเป็นเรื่องควรสนใจศึกษา ความจริงใหม่ของชาวหลังนวยุคคือ ความหมายของสิ่งและเรื่องราวต่าง ๆ ที่พบเห็นรอบ ๆ ตัวเราและทั่ว ๆ ไป เป็นความจริงที่อยู่ในประสบการณ์ของทุกคน พบเห็นอยู่ทุกหนทุกแห่ง สร้างปัญหาอยู่เป็นประจำ เป็นของสามัญเกินไปจึงไม่ได้รับความสนใจ มีความสำคัญมาก ควรเป็นเนื้อหาอภิปรัชญาได้เป็นอย่างดี ในฐานะเป็นความจริงในประสบการณ์ของมนุษย์ทุกคน
