post hoc, ergo propter hoc = after this, therefore because of this ภายหลังคือผล
ผู้แต่ง : เอนก สุวรรณบัณฑิต
ผู้ปรับแก้ : กีรติ บุญเจือ
ภาษาละตินอ่านว่า “ป๊อสต์ ฮ๊อก แอร์โก ปร๊อบแตร์ ฮ๊อก” ซึ่งแปลตามตัวอักษรว่า “หลังจากสิ่งนี้เพราะฉะนั้นเป็นเพราะสิ่งนี้” เนื่องจากเรามักจะมีประสบการณ์มาจนเคยชินแล้วว่าสาเหตุจะต้องนำหน้าผล จึงทำให้ผู้ไม่ระวังหลงผิดยอมรับเอาง่าย ๆ ว่า เหตุการณ์หนึ่งซึ่งเกิดขึ้นภายหลังอีกเหตุการณ์หนึ่งจะต้องเป็นผลสืบเนื่องมาจากเหตุการณ์นั้น ถ้าเราคิดทบทวนดูเองสักหน่อยก็จะเห็นได้ว่าไม่จริง เสมอไป เช่น ดวงอาทิตย์ขึ้นหาได้เป็นผลของแสงเงินแสงทองไม่ หากแต่เป็นสาเหตุไม่มีแสงเงินแสงทองนำหน้าก่อนเสียด้วยซ้ำ จึงเห็นได้ว่าสาเหตุอันเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นให้เราเห็นภายหลังก็ได้เช่นกัน ตัวอย่าง เช่น
“ลูกของดิฉันหายจากคางทูมได้ ก็เพราะไปให้ซินแสเขียนเสือให้” ความจริงตามคำอธิบายของแพทย์ การใช้หมึกจีนเขียนเสือมิได้ทำให้คางทูมหาย อย่างมากก็ช่วยเป็นกำลังใจให้ระงับปวด เพราะคางทูมเป็นโรคที่หายเองตามวาระ ตามปกติผู้ที่ไปเขียนเสือมักไปตอนระยะที่กำลังอักเสบถึงขีดสุดหรือไม่ก็เกือบสุด จึงสังเกตได้ว่าเขียนแล้วไม่นานอาการก็ทุเลา
“นายเพิ่งเข้าบาร์เพียงไม่กี่อึดใจ คุณนายก็มาถึง น่ากลัวจะมาตามกลับบ้าน” ความจริงคุณนายอาจจะไม่รู้เรื่องสามีมาเข้าบาร์เลยก็ได้ อาจจะมาธุระอื่น พอเห็นสามีเข้าก็ตกกระไดพลอยโจน ลากตัวกลับบ้านอย่างละม่อม
