Plato’s World of Ideas โลกแห่งมโนคติของเพลโทว์
ผู้แต่ง : ศุภชัย ศรีศิริรุ่ง
ผู้ปรับแก้ : กีรติ บุญเจือ
เพลโทว์ (Plato ก.ค.ศ.428-348) ผู้เป็นศิษย์พร้อมกับศิษย์ใกล้ชิดอื่น ๆ รีบหนีออกจากเอเธนส์เมื่อซาเครอทิสถูกประหารชีวิตแล้ว และฝ่ายสั่งประหารกำลังเพ่งเล็งผู้เคยใกล้ชิด ทำให้ต้องตุหรัดตุเหร่ท่องเที่ยวเรื่อยไปเพื่อแสวงหาความปลอดภัยและความรู้จนแน่ใจว่า นักการเมืองรุ่นเก่าหมดอำนาจ จึงกลับสู่บ้านเกิดเมืองนอน ไม่ยอมวิจารณ์นักการเมืองอย่างซาเครอทิส แต่ตั้งสำนักอแคเดอมิ (Academy) เพื่อถกเถียงแสวงหาความรู้ในหมู่ผู้สนใจร่วมกัน เพื่อพัฒนาปัญญาให้คุมสัญชาญาณให้ได้ตามปณิธานของอาจารย์ซาเครอทิส ฐานะของเพลโทว์ไม่ยากจนเหมือนซาเครอทิส มีญาติเป็นนักการเมือง ตระกูลของเพลโทว์ก็คงเป็นพ่อค้าและเล่นการเมืองด้วย สมัยนั้นพ่อค้าใหญ่ ๆ ต้องเล่นการเมืองด้วยเพื่อคุ้มครองธุรกิจของตน ชั้นแรกคงคิดจะเล่นการเมืองอย่างเป็นธรรม แต่ครั้นเห็นผลจากชีวิตของซาเครอทิสก็เลยเปลี่ยนใจ แทนที่จะเล่นการเมืองอย่างเป็นธรรมก็หันมาสอนการเมืองอย่างเป็นธรรมจะดีกว่า แต่ไม่เห็นด้วยกับซาเครอทิสว่า เมื่อปัญญาไร้กิเลสแล้วคิดอะไรจะต้องตรงกัน เพียงแต่เพราะสมองของทุกคนมีโครงสร้างเหมือนกัน เพลโทว์ข้องใจคำว่า “ต้องตรงกัน” ทำไมจึงต้องตรงกัน แต่ก็เชื่อว่าคนเราคิดอะไรตรงกันได้ไม่ว่าจะไร้กิเลสหรือไม่ ในที่สุดก็พบคำตอบโดยตนเองว่า ทุกคนเคยรู้เห็นแบบของความรู้อันเดียวกันมาตั้งแต่ก่อนเกิดขณะที่อยู่ในโลกแห่งแบบ ก่อนจุติลงมาเกิดในโลกนี้ จึงไม่แปลกอะไร ถ้ารื้อฟื้นความจำถึงแบบนั้นมาได้ ก็จะคิดตรงกัน ไม่ว่าจะมีกิเลสหรือไม่ก็ตาม ตรงกันข้ามหากรื้อฟื้นความจำไม่ขึ้นก็อย่าหวังเลยว่าจะรู้ความจริง อย่างไรก็ตามใครที่มีกิเลสเบาบางหรือไร้กิเลส ก็ย่อมตั้งสติมองเห็นแบบบริสุทธิ์ได้ง่ายและชัดเจนกว่า
ประเด็นสำคัญของเพลโทว์ก็คือ เชื่อตามแนวความคิดของอาจารย์ซาเครอทิสทุกประเด็น รวมทั้งวิธีค้ำประกันความจริงด้วยการพิสูจน์แบบวิภาษวิธี เพื่อให้เกิดความแน่ใจยิ่งขึ้น
แต่ทว่าหลักการแม่บทของเพลโทว์ไม่ใช่โครงสร้างของสมองเหมือนอย่างที่ซาเครอทิสสอน แต่อยู่ที่โลกแห่งมโนคติ (World of Ideas) ซึ่งมีแม่แบบของทุกสิ่งทุกอย่างบรรดามีในโลก แม้สิ่งของในโลกจะเปลี่ยนหรือสูญสลายไป แม่แบบของของสิ่งนั้นในโลกแห่งมโนคติยังคงเดิมนิรันดร อย่างเช่นไดโนเสาร์สูญพันธุ์ไปนานแล้ว แต่แม่แบบไดโนเสาร์ในโลกแห่งมโนคติยังคงสภาพเดิมทุกประการ และจะคงสภาพเดิมเช่นนั้นไปตลอดกาลนิรันดร
