philosophy, origin of the discipline of กำเนิดหลักการทางปรัชญา
ผู้แต่ง : รวิช ตาแก้ว
ผู้ปรับแก้ : กีรติ บุญเจือ
กำเนิดของวิชาปรัชญา หนังสือปรัชญามีมาก่อนในประเทศอินเดียและจีน แต่พอจะเริ่มเรียนปรัชญาเราก็อดเริ่มจากประเทศกรีซไม่ได้ ไม่ใช่เห่อฝรั่ง แต่เป็นเพราะฝรั่งเขาออกแรงทำงานมามากกว่าเรา เขาจัดระบบวิชาไว้ช่วยการศึกษาได้เร็ว เมื่อเขาทำทางไว้ให้เราเดินและเขาก็ไม่หวงทางเราจะไปมัวสร้างทางใหม่ทำไมให้เสียเวลา เดินไปจนสุดทางที่เขาอนุญาตแล้วจึงค่อยคิดบุกบั่นต่อไปทุ่นแรงกว่าเป็นกอง คือเมื่อเราเข้าใจระบบปรัชญาของฝรั่งดีๆ แล้ว หันมาดูปรัชญาของเอเชียซึ่งยังไม่สู้เป็นระเบียบเรียบร้อย เรามีทางจะเข้าใจได้สะดวกกว่าและอาจจะสร้างงานต่อเติมเป็นประโยชน์ต่อไปได้ ถ้ามัวแต่ถือทิฐิคิดจะสร้างทางเองตั้งแต่เริ่มต้น มีหวังไม่ถึงครึ่งทางก็จะม้วยมรณาเสียก่อนเป็นอันว่าเรายอมสละทิฐิเยี่ยงนักปรัชญา ขอเดินตามทางที่ฝรั่งเขาถางไว้ให้ ขออาศัยเดินเท่านั้น แต่ก็จะไม่ลืมบุญคุณของทุกท่านที่มีส่วนร่วมสร้างทางไว้ให้เราเดินกันอย่างสบาย ขอขอบคุณด้วยใจจริงไว้ ณ ที่นี้ บรรพบุรุษของเราท่านพร่ำสอนให้รู้จักบุญคุณคนเสมอ
รับสารประโยชน์ผู้ อื่นผอง แล้วแล
ควรคิดบุญคุณสนอง เนื่องบ้าง
อาศัยต่างประคับประคอง คงโลก-ธรรมนา
ใครจักโอ่อวดอ้าง เอกผู้เดียวไฉน
จากเรื่องทิศ 6 ของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (วาสนา)วัดราชบพิธ แต่งเมื่อ พ.ศ. 2472