logic without network ตรรกวิทยาที่ไร้เครือข่าย
ผู้แต่ง : รวิช ตาแก้ว
ผู้ปรับแก้ : กีรติ บุญเจือ
ช่วงปี 1600-1700 เป็นช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อระหว่างสมัยฟื้นฟูกับสมัยพุทธิปัญญาของอารยธรรมตะวันตก หลักสูตรการศึกษาปรัชญาของมหาวิทยาลัยโดยทั่วไปในสมัยนั้นยังคงใช้หลักสูตรเดิม เพียงแต่ว่ามีต้นฉบับภาษากรีกและละตินที่ได้มาใหม่เพิ่มขึ้น ในด้านปรัชญาบางแห่งเน้นการสอนเพลโทว์หรือเอพิคีวเริส เหนือแอเริสทาเทิล มีผู้นิยมเรียนภาษาและวรรณคดีกรีก-ละตินมากขึ้น
ตรรกวิทยายังคงเป็นวิชาบังคับตามเดิม แต่มีเสียงวิพากษ์วิจารณ์มากยิ่ง ๆ ขึ้นว่าเป็นวิชาที่ไร้ประโยชน์ วางกรอบปัญญาจนเสียสมรรถภาพสร้างสรรค์ สู้วิชาวรรณคดีไม่ได้ กระตุ้นให้สร้างสรรค์ เมื่อร่วมกับวิธีหาความรู้แบบใหม่ด้วยการสังเกตทดลอง ก็จะเปิดทางให้สร้างสรรค์เนื้อหาขึ้นมาใหม่แทนตรรกวิทยาและปรัชญาที่เรียนแบบโต้เถียงตามหลักตรรกวิทยา จึงมีคำถามขึ้นมาว่าตรรกวิทยาของแอเริสทาเทิลยังมีประโยชน์จริงอยู่หรือ
ฟรันโค บัวร์เกอรัสดิค (Franco Burgerasdyck ศต.17) ชาวเยอรมันเขียน Logical Institutions, 1626 ตำราสถาบันตรรกวิทยา แยกนักตรรกวิทยาขณะนั้นออกเป็น 3 สาย คือ 1) สายแอเริสทาเทิล (Aristotelians) ยังนิยมแอเริสทาเทิลตามเดิม 2) สายเรมิสต์ (Ramists) เรียนวิธีเรียงความให้น่าอ่าน 3) สายกึ่งเรมิสท์ (Semi-Ramists or Philippo-Ramist) อย่างเช่นเมลางธันก็นิยมแอเริสทาเทิลอยู่เหมือนกัน แต่ก็ให้เรียนตรรกวิทยาเพื่อเขียนเรียงความได้ดีเหมือนฝ่ายเรมิสท์ ฝ่ายที่สามนี้น่าจะเรียกว่าฝ่ายสรรนิยม (eclectic) มากกว่า
อย่างไรก็ตามทุกฝ่ายมุ่งเอาใจผู้เรียน โดยพยายามยกตัวอย่างและแบบฝึกหัดจากวรรณคดีกรีก-ละติน เช่น ตัวอย่างรูปนิรนัยว่า อักเทเวียสเป็นทายาทของซีเซอร์ แต่ทว่าฉันคืออักเทเวียส เพราะฉะนั้นฉันเป็นทายาทของซีเซอร์
หลังจากความสำเร็จของนักดาราศาสตร์โดยอาศัยการคำนวณ ทำให้วิชาคณิตศาสตร์ได้รับความนิยมมาก แต่ก็ศึกษาเป็นอิสระจากตรรกวิทยา และมีเป้าหมายเป็นเครื่องมือคำนวณเท่านั้น ไม่เกี่ยวกับระบบเครือข่ายแต่ประการใด
กล่าวได้ว่าในช่วงเริ่มยุคใหม่นี้ การขาดความเชื่อถือต่อปรัชญาของแอเริสทาเทิล ทำให้ความสนใจเรื่องการสร้างระบบเครือข่ายลดน้อยลงทุกที ความสนใจเรื่องความสอดคล้องระหว่าง 3 ระบบเครือข่ายก็ลดลงตามไปด้วย คงมุ่งมั่นอยากรู้อะไรใหม่ ๆ เป็นเรื่อง ๆ และอยากสร้างสรรค์ทางด้านศิลปะและเทคโนโลยีเป็นสำคัญ จนกว่าขบวนการพุทธิปัญญาจะกู้ความน่าเชื่อขึ้นมาใหม่
