logic, the role of

logic, the role of บทบาทของตรรกวิทยา

ผู้แต่ง : กันต์สินี สมิตพันธ์
ผู้ปรับแก้ : กีรติ บุญเจือ

ตรรกวิทยา เป็นวิชาที่เป็นประโยชน์ ช่วยให้คนเราสามารถค้นพบสิ่งที่เป็นความรู้ทั้งหลายทั้งปวงได้ นักวิทยาศาสตร์อาศัยกฎเกณฑ์ของเหตุผลนี้อธิบายปรากฏการณ์ธรรมชาติได้อย่าง ถูกต้อง นักประดิษฐ์คิดสร้างสิ่งประดิษฐ์ขึ้นได้ก็โดยอาศัยกฎเกณฑ์ของเหตุผลเช่นกัน นายแพทย์สามารถวินิจฉัยโรคของคนไข้ได้ก็ด้วยความคิดที่เป็นเหตุผล และนักปกครองอาจแก้ปัญหาของบ้านเมืองให้ลุล่วงไปได้ด้วยดี ก็เพราะความคิดที่เป็นเหตุผลนี้เอง อาจกล่าวได้ว่าตรรกวิทยาเป็นเครื่องมือสำหรับช่วยแนะแนวทางให้ทุกคนทำงานไปได้ในทางที่ถูกต้อง

เราเรียนจริยศาสตร์ เพื่ออยากจะรู้ความหมายของ “การทำดี” หรือ “ความชอบธรรม” เราเรียนปรัชญาการเมือง เพื่อยากรู้ความหมายของ “ประชาธิปไตย” หรือ “ความยุติธรรม” ในอีกแง่มุมหนึ่ง ตรรกวิทยา หมายถึง ระบบวิชาความรู้ที่เกี่ยวข้องกับความคิด โดยความคิดที่ว่านี้ เป็นความคิดที่เกี่ยวข้องกับการให้เหตุผล มีกฎเกณฑ์ของการใช้เหตุผลอย่างสมเหตุสมผล

ในชีวิตประจำวันทุกคนล้วนคิดแบบตรรกวิทยา คือคิดแบบอาศัยข้อแน่ใจและอาศัยประสบการณ์เป็นรากฐานอยู่เสมอ ฉะนั้น หากเราทราบระเบียบการคิดที่ดีของตรรกวิทยา ก็จะคิดอย่างมีระเบียบและประเมินความคิดของตนและผู้อื่นได้ ว่าการใช้ความคิดแต่ละครั้งน่าเชื่อถือเพียงใดหรือไม่ ซึ่งน่าจะดีกว่าการใช้ความคิดตามสามัญสำนึก ปราศจากการตรวจสอบโดยระเบียบของการใช้ความคิด ระเบียบวิธีคิดแบบตรรกวิทยาหากนำไปใช้อย่างถูกต้อง ย่อมสนับสนุนความเป็นอยู่ในชีวิตประจำวัน

มีคำกล่าวที่น่าฟังว่า “คนที่เรียนตรรกะก็ไม่จำเป็นต้องเป็นคนมีเหตุผล แต่คนที่จะมีเหตุผลที่ดีจะต้องเรียนตรรกะ” อย่างไรก็ตามต้องยอมรับความจริงว่าแท้ที่จริงแล้ว มนุษย์ทุกคนมีตรรกะอยู่ในความคิดตั้งแต่เกิดแล้ว พูดง่าย ๆ ก็คือว่าตรรกะมีติดตัวมาพร้อมกับการเกิดของแต่ละคนแล้ว

เนื่องจาก ตรรกวิทยาเป็นวิชาที่ว่าด้วยกฎเกณฑ์ของการใช้เหตุผล จึงเป็นพื้นฐานสำหรับการศึกษาศาสตร์อื่น ๆ เช่น ปรัชญา คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ กฎหมาย เป็นต้น นอกจากนี้ ยังถูกนำมาใช้ในชีวิตประจำวันอยู่เสมอ เพียงแต่ รูปแบบของการให้เหตุผลนั้น มักจะละไว้ในฐานที่เข้าใจ ตรรกวิทยาจึงเป็นวิชาที่เปิดพื้นที่ความคิด ฝึกฝนให้มนุษย์คิดอย่างรอบด้าน คิดในเชิงบวก คิดแบบกลับมุมหรือมุมกลับ ก็ได้ ซึ่งก็มาจากการที่ตรรกวิทยาเป็นอิสระจากเนื้อหาที่ยังไม่จัดระเบียบนั่นเอง