critical mind วิจารณญาณ
ผู้แต่ง : เมธา หริมเทพาธิป
ผู้ปรับแก้ : กีรติ บุญเจือ
การที่มนุษย์เรานั้นจำต้องมีการพัฒนาการแสวงหาความรู้ เพื่อจะได้มีการพัฒนาการดำเนินชีวิตให้ดีขึ้นทั้งในแง่การดำเนินชีวิตและจิตใจที่ต้องการความถูกต้องดีงามเป็นตัวยึดเหนี่ยวในการอธิบายเหตุผลต่อการกระทำลงไปอย่างสมเหตุสมผล
ทำไมต้องฝึก คำถามนี้เป็นคำถามที่ใครต่อใครคงต้องสงสัย เพราะว่าปกติแล้วมนุษย์เราทุกคนก็เป็นคนชังสงสัย และสังเกตอยู่แล้ว แต่จะมากน้อยนั้น ขึ้นอยู่กับสถานการณ์และความสำคัญของสิ่งนั้น ทั้งในแง่ที่ว่ามีความสำคัญต่อการดำเนินชีวิตว่ามีมากน้อยเพียงใด แต่โดยหลักใหญ่หลักการหัดฝึกการสังเกตนั้น ก็เพื่อจะได้พัฒนาคุณภาพชีวิต และเป็นด้านสำคัญที่สุดของการเป็นสัตย์มีเหตุผล การฝึกหัดสังเกต นอกจากจะไม่ต้องลงแรงลงทุนอะไรมากมายแล้ว การฝึกสังเกตจนเป็นนิสัย ยังส่งเสริมให้มนุษย์นั้นมีความสุขหรือกำไร เพราะนี้คือ เหตุผลว่าทำไม่ต้องหมั่นฝึกหรือควรฝึกสังเกต
ลำดับต่อมา เมื่อมีการฝึกหัดสังเกต และหัดมองแล้ว ก็จะจำต้องถามสืบต่อไปว่า “มองอย่างไร” นี้คือ การพูดถามถึง วิธีการมอง ต่อสิ่งต่างๆ ว่าควรมองด้วยทัศน์คติอย่างไร ต่อสิ่งนั้นๆ เป็นอยู่ การมองในที่นี้หมายถึง การมองเพื่อจะจับประเด็นของปัญหาขึ้นเพื่อจะตั้งเป็นคำถาม เมื่อเห็นคำถามชัดเจนแล้ว ก็จะชัดนำไปสู่กระบวนการคิดในการแสวงหาคำตอบอย่างชัดแจ้ง มากยิ่งขึ้น ในตอบปัญหาคำถามอย่างสมเหตุสมผล
ดังนั้น มนุษย์เรากับการฝึกมองอย่างมีพิจารณาญาณขั้นพื้นฐาน จึงเป็นสิ่งสำคัญ ไม่ว่าจะฝึกมองอย่างองค์รวมหรือจะมององค์รวม ก็ถือได้ว่าสำคัญทั้งนั้น
